‘Mijn werk moet ademen’
Mensen met andere ogen laten kijken naar iets dat er altijd al was. Kunstenaar Florentijn Hofman gaat het niet om de inhoud van zijn reusachtige beelden. ,,Mijn werk is expliciet toegankelijk voor iedereen, ik wil het laten communiceren’’, zegt hij. Onlangs verruilde hij zijn thuishaven Rotterdam voor een nieuwe, dynamische woon- en werkplek aan de Arnhemse Koningsweg.
Zijn reusachtige badeend, vrolijk dobberend in de havens van onder meer Sydney, Hong Kong, Pittsburg, Peking en Osaka, leverde hem wereldwijde bekendheid op. Maar ook Nijmegen en Arnhem maakten de afgelopen jaren met het uitkijkkonijn en het feestaardvarken kennis met het werk van Florentijn Hofman. Altijd in de openbare ruimte, altijd groots en indrukwekkend, altijd helder en herkenbaar. De interactie met de plek en het publiek maken nadrukkelijk deel uit van de kunstwerken zelf. ,,Ik maak geen beelden, maar totaalinstallaties.’’
Weerbarstige buitenwereld
Al sinds zijn studie aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Kampen, ziet Hofman de openbare ruimte als zijn werkterrein. ,,De weerbarstigheid van de buitenwereld vond ik van begin af aan spannend’’, verklaart hij. En met de enorme schaalgrootte, die zijn werk karakteriseert, raakte Hofman ook al vroeg vertrouwd. Samen met enkele medestudenten beschilderde hij de reusachtige koeltoren in Kalkar, blikvanger van de tot pretpark omgebouwde kerncentrale. ,,Een oppervlakte van 15.000 vierkante meter, drie keer bewerkt’’, rekent hij voor. Inmiddels reist hij de wereld over en werkt hij aan projecten in onder meer China en Singapore. Afgelopen zomer dreef zijn houten nijlpaard HippopoThames via de Theems de Britse hoofdstad binnen en vlijde zijn witte maankonijn zich neer in Taiwan. Het papieren konijn, geïnspireerd op een Taiwanees volksverhaal, trok in korte tijd miljoenen bezoekers.
Het hemelsblauw schilderen van een rij vervallen negentiende-eeuwse panden in Rotterdam bracht Hofman in 2004 de doorbraak. De panden zouden gesloopt worden en het publiek werd op deze manier nog een laatste blik op de huizen gegund. ,,Het blauw gaf aan: deze huizen zijn bijna lucht geworden’’, verklaart Hofman. ,,Maar de huizen werden opeens ook gezien. Door een toevoeging heb ik zichtbaar gemaakt wat er al was en mensen er op een andere manier naar laten kijken. Het bracht helderheid, veranderde de stad, mensen lieten zich voor de panden fotograferen.’’
Vloeibaar proces
Het werk van Hofman heeft net als deze Beukelsblauwe panden, vaak een tijdelijk karakter. ,,Als je het moment weet vast te zetten, dan herinner je het later op een bepaalde manier. Daarom is het tijdelijke belangrijk in mijn werk’’, legt hij uit. ,,Je moet ook afstand kunnen nemen om dingen goed te zien’’, verwijst hij tegelijkertijd naar de omvang van zijn beelden. Hoewel hij goed zijn ideeën kan verwoorden, is Hofman liever terughoudend met het theoretiseren van zijn werk. Zijn kunstwerken ontstaan dan ook niet langs vast omlijnde kaders. ,,Het is een vloeibaar proces’’, omschrijft hij zijn werk, dat door samenwerking met de opdrachtgever, de keuze van de plek en het materiaal en de medewerking van andere partijen pas daadwerkelijk vorm krijgt.
Het uitkijkkonijn, dat in 2011 in opdracht van de gemeente in het Nijmeegse Valkhofpark verrees, is daarvan een prachtig voorbeeld. Lokale vrijwilligers, waaronder ambtenaren uit de gemeentelijke kunstcommissie, hielpen mee met het schroeven van de talloze houten plankjes waaruit het konijn werd opgebouwd. En het publiek maakte massaal van de mogelijkheid gebruik om vanuit het konijn uit te kijken over de Waal.
Het feestaardvarken in Arnhem maakte Hofman in opdracht van Burgers’ Zoo, dat vanwege het 100-jarig bestaan een cadeau aan de stad wilde schenken. Op zoek naar een geschikte plek kwam de kunstenaar in contact met landschapsarchitect Harro de Jong en mede-initiatiefnemer van de Dienst Tijdelijke Ordening, Peter Groot, die op een kleine plek middenin de stad bezig waren een stukje Veluwse heide naar de stad te transplanteren. ,,De samenwerking met Bureau Harro en DTO, maar ook met gemeente en opdrachtgever, was heel goed’’, benadrukt Hofman. ,,Het is echt super dat er in dit subsidieslinkende tijdperk bedrijven zijn die willen betalen voor kunst voor de burgers.’’
Massaal omarmd
Het grote feestaardvarken heeft het kleine park tot een intieme plek in de stad gemaakt, vindt de kunstenaar. ,,Aardvarkens zoeken vaak ook kleine hoekjes, waar ze ongegeneerd over elkaar heen gaan liggen’’, weet Hofman. Directeur Alex van Hooff van Burgers’ Zoo nodigde hem uit om samen met een verzorger de dieren te bekijken. ,,Ik mocht er heel dichtbij, er zelfs bovenop zitten’’, vertelt Hofman. ,,Dat bracht me op het idee om het beeld zo te maken dat je erop kunt klimmen.’’ Daar wordt volop gebruik van gemaakt, Arnhemmers hebben het beeld massaal omarmd. ,,Kunst draagt bij aan de ontwikkeling van de stad. Het mooie is dat het feestaardvarken op zijn beurt de belangstelling voor de verdere ontwikkeling van het gebied weer op gang brengt.’’
De manier waarop het feestaardvarken tot stand is gekomen en is opgenomen in de stad, voelde voor Hofman als een warme deken. ,,Dit is een schoolvoorbeeld van hoe kunst in de openbare ruimte moet worden opgepakt’’, stelt hij. ,,Niet alleen in de totstandkoming, ook na de opening blijft het leven. ’s Avonds wordt er door de jeugd stiekem gerookt bij het hoedje. En ondernemers hebben samen het initiatief genomen om het beeld en de ruimte eromheen schoon te houden. Die betrokkenheid en geëngageerdheid is hier in Arnhem, of eigenlijk in het oosten van het land, heel groot.’’
Culturele enclave
Dat goede gevoel heeft er ook toe bijgedragen dat Hofman zich inmiddels in Arnhem heeft gevestigd. Via Harro de Jong maakte hij kennis met Buitenplaats Koningsweg, het voormalige kazerneterrein dat volop in ontwikkeling is. ,,Het is iets totaal anders dan de Rotterdamse havens’’, motiveert Hofman zijn keuze. ,,Het is een plek met geschiedenis en veel natuur. We hebben de Veluwe en het Deelerwoud als buren.’’ Maar het is vooral het concept van de culturele enclave, die Buitenplaats Koningsweg moet worden, dat Hofman aanspreekt. ,,Ik houd van reuring en dynamiek, ik haal inspiratie uit samenwerking met anderen’’, zegt hij. ,,Hier is ruimte voor lezingen en workshops en kunnen we een plek realiseren waarin kunstenaars tijdelijk hun intrek kunnen nemen. Mijn werk moet ademen en deze plek heeft alles om dat te laten gebeuren.’’